STRES KIRIĞINA DİKKAT!
Vücudun günlük aktiviteleri sırasında fazla güce maruz kalmasından kaynaklı oluşan kırıklardır. Fizikî aktiviteler kas-iskelet sistemini oluşturan dokularda zedelenmelere yahut yaralanmalara neden olabilir. Birden fazla gerilim kırığı, tüm bedenin tartısını taşıyan ayak ve alt bacak kemiklerinde meydana gelir. Olağanda tam kırık oluşturacak güçten daha az güçteki mekanik yüklenmelere bağlı oluşan kırıklardır. Yetmezlik kırıkları ve yorgunluk kırıkları olmak üzere iki alt tipi bulunur.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon kısmından, Dr. Öğr. Üyesi Saime Demirci ‘stres kırıkları’ hakkında bilgiler verdi.
Yorgunluk kırıkları alışılmadık mekanik yüklenmeye bağlı sağlıklı kemiklerde sıklıkla alt ekstremitelerde (bacaklarda ve ayaklarda) görülürler. ‘Genellikle çok fizik aktivitelere alışık olmayanlar, spor ve öbür fizik aktivitelere başlayınca ; askerlerde, bilhassa eğitime yeni başlayanlarda; atletlerde; bale ve dans çalışanlarda sıklıkla görülür.
Yetmezlik kırıkları, direnci azalmış olağandışı kemik yapısına olağan ya da travmatik yüklenme sonucunda gelişirler. Bu kemik elastikiyeti ve mineral içeriğinde bozukluk olduğu durumlarda görülür. Çeşitli risk faktörleri bulunmakla birlikte ileri yaştaki, osteoporotik hastalarda daha sıktır. Çoklukla pelvis ve etrafında görülür. Romatoid artrit, metabolik kemik hastalığı, nörolojik bozukluklar, radyoterapi, total kalça protezi, kortikosteroid tedavisi, yüksek doz florür tedavisi ve bisfosfonat tedavisi öbür risk faktörleridir. Kaslar olağanda mekanik gücün bir kısmını emerek yapışık oldukları kemik üzerine hami bir tesir sağlarlar. Yaşlanmayla birlikte gelişen kas erimesi ile besbelli sarkopenide bu hami tesir kaybolur. Bu nedenle yaşlı ve postmenopozal osteoporozlu bayanlar yetmezlik kırıkları için en riskli kümedir. Bu kırıklar tipik olarak omurgada (kompresyon kırıkları) biçiminde görülür. Yetmezlik kırıkları daha çok postmenopozal osteoporotik bayanlarda görülmekle birlikte nadiren genç bayanlarda gebelik devrinde ya da gebelik sonrası periyotta de görülebilmektedir. Kemikler hamilelik, doğum ve postpartum devirde birtakım değişikliklere maruz kalır; hem hormonal faktörler hem de mekanik gerilimler bayan bedenini tesirler. Artan relaksin düzeyleri, çok kilo alımı, bel eğriliğinin artması, pelvik bağların zayıflığı, artan prolaktin düzeyinden kaynaklanan osteopeni ve hamilelik osteoporozu pelvik kırıkların gelişimine katkıda bulunabilir. Postpartum periyotta görülen kalça ve bel ağrılarının ayırıcı teşhisinde kesinlikle pelvik yetmezlik kırıkları da düşünülmelidir.
Tanıda birinci basamak direkt radyografidir. Teşhiste radyoloji her vakit muteber olmayabilir. Klinik kuşku varlığında erken devirde grafide bulgu olmasa bile kemik sintigrafisi, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) üzere ileri görüntüleme prosedürleri istenmelidir. Teşhis konulması sıkıntı olan, sıklıkla gözden kaçabilen gerilim kırıklarının gerçek teşhis ve tedavisi için klinik kuşku ehemmiyet taşımaktadır. Bununla birlikte gerilim kırıkları kimi âlâ ve makûs huylu patolojilerle de karışabileceği için dikkatli bir klinik kıymetlendirme ve ayırıcı teşhis yapılması kaidedir.
Stres kırığı tanısı konduktan sonra tedavinin birinci kademesinde lokal fizyoterapi, medikal tedavi ve buz tatbiki uygulanır. Tedavide asıl prensip istirahattir. İstirahat mühleti; hastaya, kırığın yerine ve derecesine, teşhisten evvel geçen mühlete nazaran değişir. Sonrasında yavaş yavaş olağan yük verilir, çok aktivite önerilir. Bisiklet, yüzme ve su içi antrenmanlar önerilir. İkinci basamakta, ağrının geçmesinden 10-l4 gün sonra yavaş yavaş spora başlanır. Güzelleşmenin en kıymetli belirtisi ağrının olmamasıdır.
Stres kırıklarının birçoklarında konservatif tedavi ile başarılı sonuç elde edilir. Şayet erken teşhis konmazsa ve tedavi edilmezse ağrılar uzun müddet devam eder. Gerilim kırıklarının tedavisinde yalnızca yaralanmanın güzelleşmesine değil, tıpkı vakitte yeni olayların önlenmesine de odaklanılmalıdır. Gerilim kırıklarının önlenmesinde uygun ayakkabı ve yerin ehemmiyeti büyüktür. Şok absorbe edici özelliği olan ayakkabılar giyilmesi ve beton, asfalt üzere çok sert tabanlarda koşulmaması önerilir. Düşmeyi önlemeye yönelik yürüme eğitimi, davranış modifikasyonu, idman sınıfları yahut multidisipliner bir program yardımcı olabilir.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
